Επέκταση της ειδικής παροχής μητρότητας

Επιμέλεια: Βασιλική Γιαννάκη, Δικηγόρος, PhD (c) Δημοσίου Δικαίου

Με τον πρόσφατο νόμο 5078/2023 (Α’ 211), στο άρθρο 151 αυτού με τίτλο "Θέσπιση ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας για ελεύθερες επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες”, προστέθηκε μία ασφαλιστική παροχή στα επιδόματα που λαμβάνει μία εργαζόμενη μητέρα (και όχι μόνο) του ιδιωτικού τομέα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη διευκρινιστική εγκύκλιο (ΦΕΚ Β’ 2293/18-4-2024) του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και το εγχειρίδιο χρήσης που υπάρχει στην ιστοσελίδα της Δ.ΥΠ.Α. (Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης) οι δικαιούχοι της παροχής (στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και η τεκμαιρόμενη μητέρα του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας και η μη μισθωτή, που υιοθετεί τέκνο από την ένταξη του, καθώς και οι ομόφυλοι σύζυγοι που υιοθετούν τέκνο, σύμφωνα με την κοινή δήλωσή τους στον e-ΕΦΚΑ) υποβάλλουν τη σχετική αίτηση στη Δ.ΥΠ.Α., εισάγοντας προηγουμένως τους προσωπικούς κωδικούς πρόσβασης στο Taxisnet στην ιστοσελίδα parentalbenefits.dypa.gov.gr..

Η επέκταση της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας στις μη μισθωτές εργαζόμενες εφαρμόζεται αναδρομικά, δηλαδή αφορά στις μητέρες που απέκτησαν παιδί έως και 14 εβδομάδες, πριν από τη λήξη του 2023, ήτοι από τις 24 Σεπτεμβρίου 2023 και μετά. Βασικές προϋποθέσεις λήψης της σχετικής παροχής από τους δικαιούχους είναι α) η λήψη του επιδόματος μητρότητας του e-ΕΦΚΑ, ή σε περίπτωση υιοθεσίας η «ένταξη του παιδιού στην οικογένεια», ή η δημοσίευση τελεσίδικης δικαστικής απόφασης υιοθεσίας ή αναγνώρισης αλλοδαπής απόφασης υιοθεσίας και β) η ασφαλιστική ενημερότητα κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης και κατά το χρονικό διάστημα λήψης της παροχής.

Σχετικά με την αίτηση των δικαιούχων, ν’ αναφέρουμε πως ο κανόνας είναι ότι η αίτηση υποβάλλεται εντός δύο (2) μηνών από την επομένη της καταβολής (πίστωσης) του επιδόματος μητρότητας του οικείου ασφαλιστικού φορέα. Όμως, λόγω των ειδικότερων περιπτώσεων των δικαιούχων, μπορεί να τίθενται διαφορετικές ημερομηνίες ως προς την ημερομηνία έναρξης υπολογισμού της δίμηνης προθεσμίας υποβολής της αίτησης. Ειδικά, για τις θετές μητέρες/θετούς δικαιούχους γονείς, η αίτηση υποβάλλεται εντός δύο (2) μηνών από την επομένη της ένταξης του παιδιού στην οικογένεια ή της τελεσιδικίας της δικαστικής απόφασης της αλλοδαπής ή της ημεδαπής. Επίσης, όσον αφορά στις ασφαλισμένες που έχουν γεννήσει από 24.09.2023 έως την 18.04.2024, (ημερομηνία δημοσίευσης της σχετικής ΚΥΑ), και δεν έχουν υποβάλει την αίτηση στη Δ.ΥΠ.Α., η προθεσμία υποβολής αυτής ορίζεται κατ’ εξαίρεση σε δύο (2) μήνες από την 18.04.2024, και όχι από την καταβολή του επιδόματος μητρότητας του e-ΕΦΚΑ.

Σημειωτέον, ότι ως ημερομηνία έναρξης της καταβολής της παροχής ορίζεται η πρώτη (1η) του επόμενου ημερολογιακού μήνα της υποβολής της αίτησης. Το συνολικό δε ποσό που θα λάβουν οι δικαιούχοι, με βάση το σημερινό κατώτατο μισθό, είναι 7.470 ευρώ, το οποίο αναλύεται στα 830 ευρώ για εννέα (9) συνολικά μήνες. Η σχετική παροχή είναι αφορολόγητη, ανεκχώρητη και ακατάσχετη, στα χέρια του Δημοσίου ή τρίτων, δεν δεσμεύεται και δεν συμψηφίζεται με χρέη προς την Εφορία και εν γένει το Δημόσιο, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης αντίθετης διάταξης.

Σημαντική είναι και η δυνατότητα που έχει ο δικαιούχος γονέας να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την ειδική παροχή προς τον άλλον γονέα, ανεξαρτήτως αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή είναι ελεύθερος επαγγελματίας ή αυτοαπασχολούμενος ή αγρότης.

Έχει παρατηρηθεί το σύντομο χρονικό διάστημα της ισχύος της ανωτέρω ρύθμισης, πώς οι βασικές προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για τη λήψη της ειδικής παροχής μητρότητας από τους δικαιούχους, ήτοι η προηγούμενη λήψη του επιδόματος μητρότητας του e-ΕΦΚΑ και η ενεργή ασφαλιστική ενημερότητα, δημιουργούν εμπόδια σε κάποιους δικαιούχους ως προς την λήψη της, καθώς από τη μία υπάρχουν δικαιούχοι που εκκρεμούν ενστάσεις τους για τη λήψη του επιδόματος μητρότητας και από την άλλη, σε άλλους έχει απορριφθεί το αίτημα τους από την αρμόδια Διεύθυνση Παροχών Υγείας λόγω ύπαρξης μικροοφειλών, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να χάσουν την ειδική παροχή μητρότητας.

Επειδή όμως, η συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση, πέραν της πρόσφατης θέσης της σε ισχύ, έγινε με σκοπό την ενίσχυση της οικογένειας και την ενθάρρυνση αυτής στην απόκτηση παιδιών, τα ανωτέρω εμπόδια λογικά θα ξεπεραστούν το επόμενο διάστημα, ή/και όποια άλλα συστημικά εμπόδια υπάρχουν στην ηλεκτρονική εφαρμογή στην οποία οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν την αίτησή τους, ώστε οι πραγματικά δικαιούχους της ειδικής παροχής του επιδόματος μητρότητας, ν’ απολαύσουν το δίκαιο αίτημα τους για λήψη αυτής, σε αντιστοιχία με τους μισθωτούς.

Τέλος, ν’ αναφέρουμε, πως στην περίπτωση που ο/η δικαιούχος είναι ασφαλισμένη του e-ΕΦΚΑ με την ιδιότητα της ελεύθερης επαγγελματία, αυτοαπασχολούμενης ή αγρότισσας και ταυτόχρονα, με την ιδιότητα της μισθωτής ή έμμισθης, δεν εφαρμόζεται η ανωτέρω εγκύκλιος ως προς τις προϋποθέσεις χορήγησης της ειδικής παροχής μητρότητας, αλλά η αντίστοιχη κοινή υπουργική απόφαση που ρυθμίζει την άδεια μητρότητας των μισθωτών με εξαρτημένη εργασία και υποβάλλει την αίτηση της μισθωτής. Παράλληλα, οι δικαιούχοι (παράλληλα μη μισθωτοί και μισθωτοί) που έχουν υποβάλει ήδη αίτηση για χορήγηση της ειδικής παροχής της μητρότητας ή έχουν λάβει απορριπτική απάντηση, εφόσον πληρούν τις νέες προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος, μπορούν ν’ απευθυνθούν στις κατά τόπους υπηρεσίες e-ΕΦΚΑ που υπάγονται και να αιτηθούν τη χορήγηση αυτής.

Η σχετική νομοθετική ρύθμιση, που τώρα αποκτά σάρκα και οστά, αποτελεί πράγματι ένα θετικό μέτρο προς ενίσχυση του εργαζόμενου γονέα του ιδιωτικού τομέα, το οποίο, αν προστεθεί στα υπόλοιπα επιδόματα και ελαφρύνσεις του νέου γονέα, ανοίγει ακόμη περισσότερο τη βεντάλια προστασίας της οικογένειας, σε συνδυασμό με την εργασία των γονέων.

Περαιτέρω, αποτελεί πρόταγμα η μεν συνεχιζόμενη δράση των πολιτών για την εδραίωση των δικαιωμάτων τους και η δε, συστηματική μελέτη και λήψη αποφασιστικών μέτρων από τους αρμόδιους φορείς του Κράτους για τον περιορισμό της συνταξιοδοτικής δαπάνης ως ποσοστό του ΑΕΠ, την ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων και την ανανέωση των διανεμητικών, καθώς, τα μέτρα προστασίας για την ενίσχυση της οικογένειας δεν αρκούν, όσο γενναία και να είναι, για την αντιμετώπιση της δημογραφικής μελλοντικής γήρανσης της κοινωνίας, σε συνδυασμό με την αριθμητική μείωση του πληθυσμού της.